Bosna Savaşı (1992-1995): Avrupa’nın Ortasında Bir Soykırım

Bosna Savaşı, 1992-1995 yılları arasında Bosna-Hersek’te yaşanan, Avrupa’nın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki en kanlı çatışmalarından biri olarak tarihe geçen bir savaştır. Yugoslavya’nın dağılmasıyla birlikte başlayan bu savaş, etnik temizlik, soykırım ve büyük insan hakları ihlalleriyle anılmıştır. Özellikle Srebrenitsa Katliamı, savaşın en karanlık olaylarından biri olarak hafızalara kazınmıştır.

Bu yazıda, Bosna Savaşı’nın nedenleri, gelişimi, savaş sırasında yaşanan olaylar ve sonuçları ele alınacaktır.

Bosna Savaşı’nın Nedenleri

1. Yugoslavya’nın Dağılması ve Bağımsızlık Süreci

• 1991 yılında Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’nin parçalanmaya başlamasıyla Hırvatistan ve Slovenya bağımsızlıklarını ilan etti.

• Bosna-Hersek de 1992 yılında bağımsızlık referandumu düzenledi ve %99 oranında “evet” sonucu aldı.

• Ancak, Bosnalı Sırplar referandumu tanımadı ve Bosna’nın Yugoslavya’dan ayrılmasına karşı çıktı.

2. Sırp Milliyetçiliği ve Büyük Sırbistan Projesi

• Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milošević, “Büyük Sırbistan” hayalini gerçekleştirmek için Bosna’daki Sırpları destekledi.

• Bosnalı Sırplar, kendi liderleri Radovan Karadzić’in öncülüğünde Bosna’nın bağımsızlığını kabul etmedi ve savaş başlattı.

• Amaç, Bosna-Hersek’i bölmek ve Sırpların yaşadığı bölgeleri Sırbistan’a bağlamaktı.

3. Etnik ve Dini Ayrışmalar

• Bosna-Hersek’te üç büyük etnik grup yaşıyordu:

  • Boşnaklar (Müslümanlar)

  • Sırplar (Ortodoks Hristiyanlar)

  • Hırvatlar (Katolik Hristiyanlar)

• Sırplar, Bosna’yı Hristiyan kimliği altında birleştirmek ve Müslüman nüfusu ortadan kaldırmak için savaş başlattı.

• Savaş sırasında Boşnak sivillere yönelik ağır katliamlar ve soykırım yaşandı.

Bosna Savaşı’nın Başlaması (Nisan 1992)

1. Sırp Kuvvetlerinin Bosna’ya Saldırısı

• 6 Nisan 1992’de Sırp güçleri, Saraybosna ve diğer Boşnak şehirlerine saldırı başlattı.

• Sırplar, Bosna’da kontrolü ele geçirmek için ağır topçu saldırıları ve etnik temizlik operasyonları düzenledi.

• Saraybosna Kuşatması, savaşın en uzun ve en kanlı kuşatmalarından biri olarak tarihe geçti.

2. Etnik Temizlik ve Katliamlar

• Sırp güçleri, Boşnak sivillere yönelik sistematik saldırılar düzenledi.

• Bosna’nın farklı bölgelerinde toplama kampları kuruldu, siviller işkenceye uğradı ve toplu mezarlara gömüldü.

• Kadınlara yönelik tecavüzler, savaş stratejisi olarak kullanıldı.

Bosna Savaşı’nda Önemli Olaylar

1. Saraybosna Kuşatması (1992-1996)

• Saraybosna, Sırp güçleri tarafından 1.425 gün boyunca kuşatıldı.

• Şehirde açlık, elektrik kesintileri ve su kıtlığı büyük bir kriz yarattı.

• Sırp keskin nişancıları, şehirde sivilleri hedef alarak öldürdü.

2. Srebrenitsa Katliamı (Temmuz 1995) – Avrupa’da 2. Dünya Savaşı’ndan Sonraki En Büyük Soykırım

• BM’nin “güvenli bölge” ilan ettiği Srebrenitsa, Sırp güçleri tarafından ele geçirildi.

• Ratko Mladić’in emriyle 8.372 Boşnak erkek ve çocuk öldürüldü.

• Kadınlar ve çocuklar sürgün edildi, yüzlerce insan toplu mezarlara gömüldü.

• Srebrenitsa, modern tarihin en büyük soykırımlarından biri olarak kabul edilmektedir.

3. Dayton Anlaşması ve Savaşın Sonu (1995)

• ABD ve Avrupa ülkeleri, Bosna’da yaşanan soykırım ve etnik temizlik sonrası Sırplara karşı askeri müdahale düzenledi.

• Kasım 1995’te Dayton Anlaşması imzalanarak savaş sona erdi.

• Bosna-Hersek iki ayrı entiteye bölündü: Boşnak-Hırvat Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti.

  

Bosna Savaşı’nın Sonuçları

1. İnsan Kaybı ve Büyük Bir Yıkım

• Savaş sırasında 100.000’den fazla insan öldü, 2 milyondan fazla insan evini terk etmek zorunda kaldı.

• Kentler bombalandı, camiler, kiliseler ve tarihi yapılar yok edildi.

2. Uluslararası Mahkemelerde Yargılanmalar

• Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), savaş suçlularını yargılamak için kuruldu.

• Radovan Karadzić ve Ratko Mladić soykırım ve insanlığa karşı suçlardan mahkum edildi.

• Slobodan Milošević de yargılanırken 2006 yılında hapiste öldü.

3. Bosna-Hersek’in Bölünmüş Yapısı

• Savaş sonrası Bosna-Hersek, Boşnak-Hırvat Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olarak iki bölgeye ayrıldı.

• Ülke hala etnik ve siyasi olarak bölünmüş bir yapıya sahip.

4. Uluslararası Toplumun Zayıf Müdahalesi

• BM ve Avrupa, Bosna’daki soykırımı engellemekte başarısız oldu.

• Savaş boyunca uluslararası müdahalenin gecikmesi, binlerce masum insanın ölmesine neden oldu.

Sonuç

Bosna Savaşı, 20. yüzyılın en trajik savaşlarından biri olarak tarihe geçmiştir. Etnik temizlik, soykırım ve kitlesel insan hakları ihlalleriyle dolu bu savaş, uluslararası toplumun geç müdahalesi nedeniyle büyük kayıplara yol açmıştır. Savaş sonrası Bosna-Hersek, siyasi ve etnik olarak bölünmüş bir ülke olarak varlığını sürdürmektedir.

Bugün Bosna Savaşı, tarihteki en büyük insanlık suçlarından biri olarak anılmakta ve uluslararası toplumun savaş suçlarına karşı duyarlılığının arttırılmasına yönelik bir ders niteliğinde kabul edilmektedir.