Rusların Orta Asya’daki Türk Hanlıklarına Saldırısı (19. Yüzyıl): Türkistan’ın İşgali ve Direniş

19. yüzyıl, Rusya’nın Orta Asya’daki Türk hanlıklarına karşı başlattığı büyük işgal harekâtlarının yaşandığı bir dönem oldu. Hive Hanlığı, Buhara Emirliği ve Hokand Hanlığı gibi Türk devletleri, Rus ordularının istilasına karşı direniş gösterdi. Ancak, Rusya’nın modern silahları, üstün askeri gücü ve stratejik hamleleri, Türkistan’ı adım adım ele geçirmesini sağladı.

Peki, Rusya neden Orta Asya’yı işgal etti? Türk hanlıkları nasıl direndi? Osmanlı ve İngiltere bu işgallere karşı ne yaptı? İşte 19. yüzyılda Rusya’nın Orta Asya’daki Türk hanlıklarına saldırısının tüm detayları…

Rusya’nın Orta Asya’yı İşgal Etme Nedenleri

1. Sıcak Denizlere Ulaşma Politikası

   • Rusya, Karadeniz ve Hazar Denizi’ni kontrol ettikten sonra Hint Okyanusu’na inmek istiyordu.

   • Orta Asya, Rusya’nın güneye doğru ilerleyişi için kritik bir bölgeydi.

2. Büyük Oyun: İngiltere-Rusya Rekabeti

   • İngiltere, Hindistan’daki sömürgelerini korumak için Orta Asya’da Rus yayılmasını durdurmaya çalışıyordu.

   • Rusya ise Orta Asya’yı ele geçirerek İngiltere’nin bölgedeki etkisini azaltmayı hedefledi.

3. Orta Asya’daki Zenginlikler ve Ticaret Yolları

   • Türk hanlıkları, İpek Yolu üzerinde önemli ticaret merkezlerine sahipti.

   • Rusya, bu bölgeleri ele geçirerek ticareti ve ekonomiyi kontrol altına almak istiyordu.

4. Türk Hanlıklarının Birbirinden Bağımsız Olması

   • Hive, Buhara ve Hokand Hanlıkları birbiriyle tam anlamıyla birleşik değildi ve Rusya bunu avantaj olarak kullandı.

   • Hanlıklar kendi aralarında savaşırken Rusya tek tek hepsini işgal etmeyi başardı.

Bu faktörler, Rusya’nın 19. yüzyıl boyunca Orta Asya’yı işgal etmesine neden oldu.

Rusya’nın Türk Hanlıklarına Karşı Saldırıları (19. Yüzyıl)

1. Hokand Hanlığı’nın İşgali (1853-1876)

• Rusya, 1853’te Hokand Hanlığı’na saldırarak Ak-Mescit’i ele geçirdi.

• 1865’te Taşkent işgal edildi ve Hokand Hanlığı büyük ölçüde zayıflatıldı.

• 1876’da Hokand tamamen ilhak edilerek Rusya’ya bağlandı.

2. Hive Hanlığı’na Saldırı (1873)

• Hive Hanlığı, Rus yayılmasına karşı en uzun direnen devletlerden biriydi.

• Ancak, 1873’te Ruslar büyük bir orduyla Hive’ye saldırdı ve hanlığı Rusya’ya bağımlı hale getirdi.

3. Buhara Emirliği’nin İşgali (1868-1920)

• 1868’de Rusya, Buhara Emirliği’ni büyük bir savaştan sonra ele geçirdi.

• Emirlik bir süre Rusya’ya bağımlı olarak varlığını sürdürse de, 1920’de tamamen ortadan kaldırıldı.

4. Kazak Bozkırlarının İşgali (1800’lerin Başı – 1850’ler)

• Rusya, 1800’lerin başından itibaren Kazak bozkırlarını ele geçirmeye başladı.

• Kazak kabileleri Rus ordusuna karşı büyük bir direniş gösterdi, ancak modern silahlar karşısında başarılı olamadılar.

• 1850’lere gelindiğinde, Kazak topraklarının büyük bir kısmı Rusya’nın kontrolüne geçti.

Osmanlı ve İngiltere’nin Tepkisi

1. Osmanlı Devleti’nin Zayıf Desteği

   • Osmanlı, Türkistan’daki hanlıklara manevi destek verdi ancak askeri yardım sağlayamadı.

   • Osmanlı’nın içinde bulunduğu iç sorunlar ve Avrupa’daki savaşlar, Türkistan’a odaklanmasını zorlaştırdı.

2. İngiltere’nin Diplomatik Müdahaleleri

   • İngiltere, Hindistan’ı korumak için Orta Asya’daki Rus ilerleyişine karşı diplomatik hamleler yaptı.

   • Ancak, doğrudan bir askeri müdahalede bulunmadı.

Bu yüzden, Orta Asya’daki Türk hanlıkları Rusya’ya karşı yalnız kaldı.

Rus İşgallerinin Sonuçları

1. Orta Asya Tamamen Rusya’nın Kontrolüne Girdi

   • Hive, Buhara ve Hokand hanlıkları Rusya’nın egemenliği altına girdi.

   • Bölgedeki Türk halkları Rus kültürel ve siyasi baskısı altında kaldı.

2. Türkistan’daki Direniş Hareketleri Başladı

   • Orta Asya’da Rus işgaline karşı çeşitli direniş hareketleri ortaya çıktı.

   • Ancak, modern silahlar ve güçlü Rus ordusu karşısında bu isyanlar bastırıldı.

3. Rusya’nın Orta Asya’daki Stratejik Konumu Güçlendi

   • Rusya, Orta Asya’yı ele geçirerek İngiltere’ye karşı büyük bir avantaj sağladı.

   • Bölgedeki doğal kaynaklar ve ticaret yolları Rusya’nın kontrolüne geçti.

Bu işgaller, Orta Asya’nın Rusya tarafından kolonileştirilmesine ve 20. yüzyılda Sovyetler Birliği’nin bölgeyi tamamen ele geçirmesine zemin hazırladı.

Tarihi Önemi

Rusların Orta Asya’daki Türk hanlıklarını işgali, bölgenin tarihini kökten değiştiren en büyük olaylardan biri oldu.

• Eğer Osmanlı ve İngiltere, Türk hanlıklarına daha güçlü destek verseydi, Rusya’nın ilerleyişi yavaşlatılabilir ve Orta Asya bağımsız kalabilirdi.

• Ancak, hanlıkların birleşik bir direniş sergileyememesi ve dış destek alamamaları, Rusya’nın bölgeyi kolayca ele geçirmesine yol açtı.

Bugün bile, Orta Asya’daki birçok kültürel, siyasi ve ekonomik yapı, Rus işgali ve Sovyetler Birliği döneminin izlerini taşımaktadır.