Süveyş Kanalı Üzerine İngiliz-Fransız Çatışmaları (19. Yüzyıl): Küresel Ticaretin Kontrolü İçin Büyük Rekabet

Süveyş Kanalı, 19. yüzyılda küresel ticaret yollarını kökten değiştiren en önemli mühendislik projelerinden biri oldu. 1869’da tamamlanan kanal, Avrupa ile Asya arasındaki deniz yolunu önemli ölçüde kısalttı ve Akdeniz’den Kızıldeniz’e doğrudan ulaşımı mümkün kıldı. Ancak, bu stratejik su yolu İngiltere ve Fransa arasında büyük bir siyasi ve ekonomik rekabeti de beraberinde getirdi.

Peki, İngiltere ve Fransa neden Süveyş Kanalı üzerinde mücadele etti? Hangi olaylar yaşandı? Süveyş Kanalı’nın kaderini belirleyen hangi savaşlar ve diplomatik hamleler gerçekleşti? İşte 19. yüzyılda Süveyş Kanalı üzerindeki İngiliz-Fransız çatışmalarının tüm detayları…

Süveyş Kanalı’nın Önemi ve Yapımı

1. Ticaret ve Stratejik Önemi:

   • Süveyş Kanalı, İngiltere’nin Hindistan ve Uzak Doğu sömürgelerine giden en kısa deniz yolunu sağladı.

   • Fransa ve İngiltere, kanalın kontrolünü ele geçirmek için büyük bir rekabete girdi.

2. Kanalın Fransızlar Tarafından İnşası (1859-1869):

   • Fransız mühendis Ferdinand de Lesseps liderliğinde, 1859’da Süveyş Kanalı’nın inşasına başlandı.

   • 1869’da kanal tamamlandığında, Fransa kanalın ana hissedarıydı ve büyük bir ekonomik avantaj elde etti.

3. İngiltere’nin Süveyş Kanalı’na İlgisi:

   • İngiltere, başlangıçta projeye karşı çıktı ancak kanalın Hindistan’a giden en kısa yol olduğunu fark edince bu stratejik noktayı ele geçirmeye karar verdi.

   • İngiltere, Süveyş Kanalı’nı kontrol etmek için siyasi ve askeri hamleler yapmaya başladı.

Bu süreç, İngiltere ve Fransa arasında büyük bir diplomatik ve askeri çatışmaya neden oldu.

İngiltere ve Fransa Arasındaki Çatışmalar

1. Süveyş Kanalı’nın Açılışı ve İlk Çekişmeler (1869-1875)

• Kanal 1869’da açıldığında, Fransa büyük çoğunlukla hisse sahibiydi.

• İngiltere, kanalın kontrolünü Fransızlara bırakmamak için Osmanlı ve Mısır yönetimiyle müzakerelere başladı.

2. İngiltere’nin Süveyş Kanalı Hisselerini Satın Alması (1875)

• Mısır Hidivi İsmail Paşa, ekonomik kriz nedeniyle kanalın hisselerini satmak zorunda kaldı.

• İngiltere Başbakanı Benjamin Disraeli, 1875’te Süveyş Kanalı hisselerinin %44’ünü Osmanlı’dan gizli bir anlaşmayla satın aldı.

• Bu hamle, İngiltere’yi Süveyş Kanalı’nın en büyük siyasi gücü haline getirdi.

3. İngiliz-Fransız Süveyş Krizi ve Mısır’ın İşgali (1882)

• Mısır’daki ekonomik kriz ve iç karışıklıklar nedeniyle İngiltere ve Fransa, Mısır’a müdahale etmeye başladı.

• Ancak, İngiltere 1882’de Mısır’ı işgal ederek Süveyş Kanalı’nın mutlak kontrolünü ele geçirdi.

• Fransa, İngiltere’nin bu hamlesine karşı çıkmasına rağmen doğrudan müdahale edemedi.

Süveyş Kanalı Üzerindeki İngiliz-Fransız Mücadelesinin Sonuçları

1. İngiltere Süveyş Kanalı’nın Kontrolünü Ele Geçirdi (1882):

   • İngiltere, 1882’de Mısır’ı işgal ettikten sonra kanalın tam kontrolünü sağladı.

   • Bu durum, İngiltere’nin Hindistan ve Uzak Doğu üzerindeki ticaret yollarında mutlak bir avantaj kazanmasını sağladı.

2. Fransa Gücünü Kaybetti ve Diplomatik Çözüm Aradı:

   • Fransa, Süveyş Kanalı’ndaki etkisini kaybedince İngiltere ile diplomatik çözüm aramaya başladı.

   • 1904’te yapılan “Entente Cordiale” ile Fransa, kanal üzerindeki hak iddialarından vazgeçti ve İngiltere’yi tanıdı.

3. Osmanlı Devleti Güçsüzleşti:

   • Osmanlı Devleti, Mısır üzerindeki kontrolünü tamamen kaybetti.

   • Süveyş Kanalı’nın kontrolü İngiltere’nin eline geçtiği için Osmanlı, Doğu Akdeniz’deki stratejik etkisini yitirdi.

Bu mücadele, İngiltere’nin küresel ticaret üzerindeki kontrolünü güçlendiren en önemli olaylardan biri oldu.

Tarihi Önemi

Süveyş Kanalı üzerindeki İngiliz-Fransız çatışmaları, Avrupa güçleri arasında sömürgecilik yarışının en büyük örneklerinden biridir.

• Eğer İngiltere Süveyş Kanalı’nı ele geçirmeseydi, Fransa Hindistan ve Asya ticaretinde daha büyük bir güç haline gelebilirdi.

• Bu süreç, Avrupa’daki siyasi dengeleri değiştirdi ve İngiltere ile Fransa arasındaki rekabeti daha da artırdı.

Bugün bile, Süveyş Kanalı, küresel ticarette en önemli su yollarından biri olmaya devam etmektedir.