Yugoslavya İç Savaşı: Parçalanan Bir Federasyonun Acı Hikayesi

Yugoslavya İç Savaşı, 1991-2001 yılları arasında Balkanlar’da yaşanan ve etnik temizlik, savaş suçları ve soykırımla hafızalara kazınan kanlı bir iç savaştır. Sosyalist Yugoslavya Federasyonu’nun dağılma süreciyle başlayan bu çatışmalar, modern Avrupa tarihinin en karanlık sayfalarından birini oluşturmuş ve bölgedeki etnik, dini ve siyasi fay hatlarını derinleştirmiştir.

Yugoslavya’nın Dağılma Süreci

1945’te Tito liderliğinde kurulan Sosyalist Federal Yugoslavya, farklı etnik gruplar ve dinlerin bir arada yaşadığı çok uluslu bir federasyondu. Ancak Tito’nun 1980’de ölümünden sonra, Sırplar, Hırvatlar, Boşnaklar, Arnavutlar ve Slovenler arasında eskiye dayanan etnik ve dini gerilimler su yüzüne çıkmaya başladı.

Temel Dağılma Nedenleri:

• Etnik Milliyetçilik: Her etnik grup kendi bağımsız devletini istemeye başladı.

• Ekonomik Eşitsizlik: Slovenya ve Hırvatistan, Yugoslavya’nın zengin bölgeleriydi ve fakir bölgeleri finanse etmekten rahatsızlık duyuyordu.

• Siyasi Boşluk: Tito’nun karizmatik liderliği sonrasında federasyonu bir arada tutacak güçlü bir figür çıkmadı.

• Sırp Milliyetçiliği: Slobodan Miloseviç’in liderliğinde Sırbistan, federasyonun kontrolünü ele geçirmeye çalıştı.

Savaşın Başlangıcı ve İlk Ayrılıklar

1991: Slovenya ve Hırvatistan’ın Bağımsızlık İlanı

• Slovenya: Kısa bir çatışma (10 Gün Savaşı) sonrasında bağımsızlığını kazandı.

• Hırvatistan: Sırplar ve Hırvatlar arasında yoğun çatışmalar başladı. Sırp paramiliter güçleri, Hırvat kasabalarını ele geçirerek etnik temizlik uyguladı.

1992: Bosna Savaşı

• Bosna-Hersek’in bağımsızlık ilanı sonrası, Bosnalı Sırplar, Republika Srpska adıyla ayrı bir yönetim kurdu.

• Sırp, Hırvat ve Boşnak güçleri arasında üçlü bir iç savaş başladı.

• Srebrenitsa Katliamı: 1995’te Bosnalı Sırplar, BM korumasındaki Srebrenitsa’da 8 binin üzerinde Boşnak erkeği ve çocuğu katletti.

1995: Dayton Anlaşması

ABD arabuluculuğunda imzalanan Dayton Anlaşması, Bosna Savaşı’nı sona erdirdi. Bosna-Hersek, Boşnak-Hırvat Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olarak ikiye bölündü.

Kosova Savaşı (1998-1999)

Yugoslavya’nın parçalanma sürecinin son büyük aşaması Kosova Savaşı oldu. Kosovalı Arnavutlar, Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK) çatısı altında Sırp yönetimine karşı silahlı direnişe geçti. Slobodan Miloseviç yönetimindeki Sırbistan, Kosova’da ağır insan hakları ihlallerine ve etnik temizliğe girişti.

NATO Müdahalesi

1999’da NATO, Kosova’daki sivilleri korumak ve Sırp güçlerini durdurmak amacıyla hava harekâtı başlattı. Sırbistan, 78 gün süren bombardıman sonrası geri çekilmek zorunda kaldı ve Kosova fiilen bağımsız hale geldi.

Savaşın Sonuçları ve Kalıcı Etkileri

1. Yugoslavya’nın Parçalanması

• Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Karadağ ve Kosova, Yugoslavya’dan ayrılarak bağımsız devletler haline geldi.

• 2003’te Yugoslavya Federasyonu resmi olarak sona erdi.

2. Etnik Temizlik ve Savaş Suçları

• Binlerce sivil, etnik kökenleri nedeniyle katledildi veya zorla yerinden edildi.

• Uluslararası Ceza Mahkemesi birçok Sırp, Hırvat ve Boşnak askeri ve siyasi yetkiliyi savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten yargıladı.

3. Balkanlar’da Kalıcı Gerilim

• Bugün bile Bosna-Hersek, etnik bölünmüşlüğü sürdüren bir yönetim sistemi ile varlığını sürdürmektedir.

• Kosova’nın bağımsızlığı, hala Sırbistan ve bazı ülkeler tarafından tanınmamaktadır.

4. Mülteci Krizi

• Savaş sırasında yüz binlerce insan evlerini terk ederek mülteci konumuna düştü.

Sonuç

Yugoslavya İç Savaşı, bir federasyonun etnik nefret ve milliyetçi politikalar nedeniyle nasıl kanlı bir şekilde parçalanabileceğinin en çarpıcı örneğidir. Bu savaş, yalnızca eski Yugoslavya’yı değil, Avrupa ve dünya siyasetini de derinden etkilemiş, uluslararası hukukun ve insan hakları mücadelesinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Balkanlar’da bugün bile yankıları süren bu kanlı süreç, tarihin karanlık sayfalarından biri olarak hatırlanmaktadır.